Samenleven, de verschillende vormen en fiscale gevolgen

Onze manier van samenleven verandert vandaag de dag snel. Van traditionele huwelijken tot ongehuwd samenwonen en alleenstaand ouderschap, de diversiteit is kenmerkend. Maar laten we eens kijken naar de minder romantische kant van deze keuzes: de financiële implicaties. De fiscale gevolgen van de gekozen samenlevingsvorm variëren van belastingvoordelen tot mogelijke valkuilen, waardoor het een belangrijke overweging wordt.

Stel je voor dat een langdurig samenwonend stel besluit om in het huwelijksbootje te stappen. Welke invloed heeft dit op hun belastingen? En hoe verschilt dit van een scenario waarin twee mensen gewoon ongehuwd samenleven?

Samenleven zonder contract

Samenwonen kan spannend zijn, je kan daarom eerst samenwonen zonder iets vast te leggen. Hierdoor zijn jij en je partner verantwoordelijk voor je eigen financiën. Je kan wel een gezamenlijke rekening openen en de kosten in het huis verdelen, maar er staat niets officieel vast. Hierdoor ben je elkaar niets verplicht, mocht je uit elkaar gaan.

Mocht je samen een huis huren zonder samenlevingscontract dan heb je twee opties. Ofwel het huis staat op naam van één van de partners of het contract staat op beiden partners. De partner waarbij het contract op de naam staat, is verantwoordelijk voor het tijdig betalen van de huur en is ook aansprakelijk als de huur niet wordt voldaan. Als het contract op beiden namen staat, dan zijn beide partners aansprakelijk.

Het is mogelijk een huis samen te kopen zonder samenlevingscontract waarbij je allebei eigenaar bent van het huis. Je zal dan onderling afspraken moeten maken over de aflossing en het betalen over de rente doormiddel van een draagplichtovereenkomst. In een draagplichtovereenkomst kan worden vastgelegd wat de verdeling is van de hypotheekschuld, hypotheekrente en aflossing.

Het is wel van belang om na te denken over een testament en dit vast te leggen. Als één van de partners overlijdt dan erft de familie van de overleden partner de helft van het huis.

Fiscaal partnerschap

Fiscaal partnerschap wordt vastgesteld wanneer jij en je partner aan bepaalde voorwaarden voldoen. Jullie worden als fiscale partners beschouwd als je aan een van de volgende criteria voldoet:

Beide partners zijn meerderjarig en hebben samen een notarieel samenlevingscontract afgesloten.
Jullie hebben gezamenlijk een kind.
Erkenning van het kind van de ene partner door de andere.
Aanmelding als pensioenpartners bij een pensioenfonds.
Gezamenlijk eigenaarschap van een woning waarin jullie beiden wonen.
Beide partners zijn meerderjarig, en op hetzelfde adres staat ook een minderjarig kind van een van beiden ingeschreven (samengesteld gezin).

Als er sprake is van het verhuren van een deel van de woning aan de persoon met wie je op hetzelfde adres staat ingeschreven, maar je wilt geen fiscaal partnerschap, dan kan een verzoek worden ingediend bij het belastingkantoor. Dit vereist een schriftelijke huurovereenkomst en moet gebaseerd zijn op zakelijke gronden.

Als je dus samenwoont zonder contract en neemt allebei eigenaar bent van de woning dan ben je geen fiscale partners.

Samenleven met contract

Met een samenlevingscontract kun je duidelijke afspraken maken over wie wat bezit. Je kunt regelen welke spullen van jou zijn en wat jullie samen hebben. Ook over de bankrekening kunnen jullie afspraken maken. Als een van jullie een eigen huis heeft, kun je in het contract zetten dat de ander de helft van het huis kan kopen, zodat het van jullie samen is. Maar let op, dat moet je wel apart regelen bij de notaris met een akte van levering.

Als je niet wilt dat je partner mede-eigenaar wordt van je huis, maar wel wil dat die meebetaalt en profiteert als de waarde stijgt, kun je dat in het samenlevingscontract vastleggen. Ook de kosten van het kopen van een huis, zoals de hypotheek, kun je regelen in het samenlevingscontract.

Belangrijk om te weten: als je wilt dat je partner fiscaal partner wordt en recht heeft op partnerpensioen, heb je ook een samenlevingscontract nodig. Als de notaris dat allemaal opschrijft, voldoet het aan de regels van de Belastingdienst en de pensioenfondsen.

Als je het samenlevingscontract wilt stoppen, kun je dat gewoon samen met je partner doen. Dan verdeel je wat jullie samen hebben, zowel de spullen als eventuele schulden. Maar let op, als je na het stoppen van je relatie iets wilt veranderen aan de eigendom van het huis, moet dat weer apart geregeld worden bij de notaris met een akte van levering.

Geregistreerd partnerschap

Als trouwen niet helemaal jouw ding is, maar je wilt wel graag je relatie officieel maken, dan is een geregistreerd partnerschap een handige keuze. Het lijkt heel erg op trouwen, want beide opties regel je bij de gemeente. Je ondertekent samen met getuigen een verklaring, en de kosten variëren per gemeente.

Net als bij een huwelijk kun je bij een geregistreerd partnerschap kiezen voor een (beperkte) gemeenschap van goederen. Als je daarvan wilt afwijken, kun je dat vastleggen in de partnerschapsvoorwaarden. Afhankelijk van je keuze deel je dan wel of niet een gezamenlijke financiële huishouding.

Jullie relatie wordt net zoals bij een huwelijk geregistreerd bij de burgerlijke stand, en je kunt elkaars achternaam aannemen, zonder dat een traditioneel ja-woord nodig is.

Als je bij je partner intrekt of andersom, maakt een geregistreerd partnerschap je automatisch medehuurder. De regels voor een koophuis hangen af van jullie keuze voor algehele of beperkte gemeenschap van goederen, en of je partnerschapsvoorwaarden hebt vastgelegd.

In geval van overlijden ben je bij een geregistreerd partnerschap automatisch erfgenaam, zelfs als je partner geen testament heeft opgesteld. Een levenstestament opstellen is ook slim, daarin kun je bijvoorbeeld vastleggen dat je partner beslissingen voor jou mag nemen als dat nodig is.

En goed om te weten: bij overlijden van je partner krijg je als geregistreerd partner een aanzienlijke vrijstelling van erfbelasting. Jullie worden ook automatisch fiscale partners met een geregistreerd partnerschap.

Het huwelijk

Als je besluit te trouwen, worden veel zaken automatisch geregeld, maar het komt wel met kosten voor de bruiloft. In het geval dat jullie al een samenlevingscontract hadden, is het belangrijk om te weten dat dit vervalt zodra jullie trouwen. Houd er dus rekening mee dat de afspraken die je in het samenlevingscontract had vastgelegd, niet meer geldig zijn.

Voor wat betreft het trouwen in (beperkte) gemeenschap van goederen, zijn de regels sinds 1 januari 2018 veranderd. Voorheen was je automatisch in algehele gemeenschap van goederen getrouwd, maar nu is dat beperkter. Wat je bezit en schulden betreft vóór het huwelijk, blijft van jou alleen. Alles wat je na het huwelijk aanschaft of ontvangt, wordt gemeenschappelijk, behalve erfenissen en schenkingen. Wil je dit anders regelen? Dan kun je dat vastleggen in de huwelijkse voorwaarden, en daarvoor ga je naar een notaris. Afhankelijk van de gekozen vorm, heb je dan een gezamenlijke financiële huishouding.

Als je bij je partner intrekt of andersom, word je door het huwelijk automatisch medehuurder. Wat de regels zijn bij een koophuis, hangt af van de keuze voor algehele of beperkte gemeenschap van goederen en of je huwelijkse voorwaarden vastlegt.

Bij onverhoopt overlijden van een van jullie, is de ander zonder testament automatisch erfgenaam. Als echtgenoot of echtgenote erven jullie het geld, de bezittingen en de schulden. Als je dit anders wilt regelen, is het nodig om een testament op te stellen.

Samenwonen met meerdere partners

Samenwonen met verschillende partners komt steeds vaker voor. De belastingdienst erkend een poly amoureuze relatie echter niet. Het is belangrijk om te weten dat jij op één specifiek moment maar één fiscale partner kunt hebben. Als het echter zo is dat je gelijktijdig met meerdere mensen aan de voorwaarden voor fiscaal partnerschap voldoet, moet je kijken aan welke specifieke voorwaarde je met elke persoon voldoet.

Als je getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt, ben je automatisch fiscale partners met jouw echtgenoot of partner. Als er andere mensen op jouw adres staan ingeschreven, kun je geen fiscale partners met hen zijn, zelfs als je ook aan de voorwaarden voldoet.

Wanneer je met meerdere personen op hetzelfde adres staat ingeschreven, moet je bepalen met wie van hen je aan de hoogste voorwaarde voor fiscaal partnerschap voldoet. Bijvoorbeeld, als je met één persoon een kind hebt en met een ander persoon een huis hebt gekocht, ben je fiscale partners met de persoon waarmee je een kind hebt, omdat deze voorwaarde als belangrijker wordt beschouwd dan de voorwaarde ‘samen eigenaar van een woning zijn’.

Als je met meerdere personen tegelijkertijd aan dezelfde voorwaarde voor fiscaal partnerschap voldoet, ben je over het algemeen met geen van hen fiscale partners. Bijvoorbeeld, als je samen met twee anderen een huis koopt, ben je geen fiscale partner op basis van de voorwaarde ‘samen eigenaar van een woning zijn’.

Het is echter wel mogelijk om in één jaar meerdere fiscale partners na elkaar te hebben. Bijvoorbeeld, als je dat jaar gaat scheiden en vervolgens met iemand anders samen een huis koopt.

Heb je vragen over dit onderwerp? Neem dan contact met ons op.