Stel je een brug voor. Aan de ene kant staan idealistische organisaties, vol plannen en passie voor een betere wereld. Aan de andere kant staan burgers, bedrijven en overheden die graag willen bijdragen, maar wel zeker willen weten dat hun gift goed terechtkomt. De ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling) is die brug. Maar wanneer is het verstandig om die brug daadwerkelijk te bouwen? In dit artikel nemen we je mee langs vele facetten van de ANBI-status. Wat houdt het in, wat zijn de voorwaarden, de voor- en nadelen, en hoe verschilt het van andere statussen zoals de culturele ANBI of SSBI? En minstens zo belangrijk: wat zijn de fiscale gevolgen?
Wat is een ANBI?
ANBI staat voor Algemeen Nut Beogende Instelling. Dat betekent dat jouw organisatie zich in overwegende mate – ten minste 90% – moet inzetten voor doelen die het algemeen belang dienen. Denk aan het bevorderen van cultuur, natuurbehoud, ontwikkelingssamenwerking, volksgezondheid, educatie of armoedebestrijding. Het is belangrijk om het verschil te zien tussen “algemeen nut” en “eigenbelang”. Een stichting die een gemeenschap helpt om schulden af te lossen valt hier wel onder; een club die alleen familieleden financieel ondersteunt niet.
Een ANBI mag wél winst maken, bijvoorbeeld via de exploitatie van een cadeauwinkel of café, maar die winst moet volledig terugvloeien naar het doel – en mag dus niet aan bestuurders of aandeelhouders worden uitgekeerd.
Wat zijn de eisen voor een ANBI-status?
De Belastingdienst toetst streng. De belangrijkste voorwaarden zijn:
- Algemeen nut staat centraal (minstens 90%) : Bijvoorbeeld: een stichting die 90% van haar middelen besteedt aan het realiseren van sociale huisvesting en 10% aan interne opleidingen kan in aanmerking komen. Maar als het doel meer intern gericht is (bijv. ledenbelangen behartigen), dan wordt het lastig.
- Geen winstoogmerk: De organisatie mag niet gericht zijn op het maken van winst voor zichzelf of derden. Commerciële activiteiten mogen alleen als ze het hoofddoel ondersteunen.
- Beheerskosten moeten redelijk zijn: Bestuurskosten, zoals onkostenvergoedingen, mogen niet uit de pas lopen met de omvang van de organisatie. Een stichting met een kleine begroting die wel een volledig betaalde directeur aanstelt, zal kritisch bekeken worden.
- Transparantie en publicatieplicht: Je moet bepaalde gegevens verplicht op je website publiceren, zoals:
- Naam, contactgegevens en RSIN-nummer
- Doelstelling en activiteiten
- Bestuursstructuur en beloningsbeleid
- Financiële verantwoording (jaarrekening, begroting)
- Actueel beleidsplanVoor kleine organisaties is dit soms een flinke opgave, maar het draagt bij aan vertrouwen.
- Integriteit bestuurders: Bestuurders mogen geen strafblad hebben dat relevant is voor hun functie. De Belastingdienst kijkt naar fraude, belastingontduiking en faillissementen.
Wat zijn de voordelen van een ANBI-status?
Een ANBI-status biedt verschillende concrete voordelen. Hieronder lichten we deze uitgebreid toe:
- Fiscaal voordeel voor donateurs: Een belangrijk motief voor donateurs: giften aan een ANBI zijn aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Dat maakt geven aantrekkelijker. Via bijgaande link worden een fiscale toelichting gegeven.
- Voor bedrijven: giftenaftrek in de vennootschapsbelasting:
Ook BV’s en NV’s kunnen giften aan een ANBI aftrekken van de winst.
Giften aan algemeen nut beogende instellingen (ANBI’s) en steunstichtingen SBBI (zie verderop in dit artikel) mag je van de winst aftrekken. Per jaar bedraagt de aftrek ten hoogste 50% van de winst, met een maximum van € 100.000. Je moet de giften schriftelijk kunnen bewijzen.
- ANBI’s betalen géén schenk- of erfbelasting: Een ANBI betaalt geen belasting over ontvangen schenkingen of erfenissen, zolang de middelen worden gebruikt voor het algemeen nut. Een gewone stichting of persoon betaalt vaak 30–40% erfbelasting. Voorbeeld: Een nalatenschap van €100.000 wordt volledig besteed aan het doel als deze naar een ANBI gaat. Gaat het naar een gewone instelling zonder status? Dan blijft er misschien slechts €60.000 over.
- Verhoogde geloofwaardigheid: Veel fondsen, overheden en subsidiegevers vragen om een ANBI-status als voorwaarde voor financiering. Het is een soort “keurmerk voor betrouwbaarheid”. Ook grotere donateurs of nalatenschappen kiezen bewust voor ANBI’s.
Zijn er ook nadelen aan een ANBI-status?
Hoewel de voordelen groot zijn, zitten er ook haken en ogen aan:
- Verplichte transparantie: Voor sommige organisaties is het publiceren van alle interne gegevens (zoals jaarcijfers en bestuurssamenstelling) op de website een drempel. Dit vraagt om professionele verslaglegging en actualisatie.
- Administratieve lasten: Je moet aan veel verplichtingen voldoen. Denk aan het opstellen van een beleidsplan, een verantwoording, actuele gegevens én het onderhoud van een website waarop al deze informatie gepubliceerd wordt.
- Strikte voorwaarden en controle: De Belastingdienst controleert actief. Voldoet een organisatie niet langer aan de eisen? Dan wordt de status ingetrokken en zijn de voordelen direct weg.
- Beperkte ruimte voor commerciële nevenactiviteiten: Bijvoorbeeld: een stichting die ook een winkel of horecagelegenheid heeft, moet aantonen dat die activiteit direct ten dienste staat van het algemeen nut – anders riskeer je belastbaarheid of zelfs verlies van ANBI-status.
Culturele ANBI: wat is het verschil?
Een culturele ANBI is een subcategorie van de ANBI-status, speciaal voor organisaties die zich richten op kunst en cultuur. Denk aan musea, bibliotheken, theatergezelschappen, orkesten, etc.
Het grote extra voordeel zit bij de gever:
- Particulieren mogen 125% van hun gift aftrekken van de belasting. (Maximaal € 1.250,-)
- Ondernemingen zelfs 150%, tot een maximum van € 2.500,-.
Deze extra aftrek stimuleert donaties aan cultuur. Voor culturele instellingen is het dus nóg aantrekkelijker om deze status te verkrijgen.
Voorbeelden van geschikt organisaties voor een ANBI-status
1. Stichting die kansarme jongeren begeleidt naar werk: Deze stichting bevordert arbeidsparticipatie onder kwetsbare doelgroepen, wat valt onder het algemeen nut (maatschappelijke participatie, armoedebestrijding).
Waarom geschikt? De doelstelling is duidelijk publiekgericht, overstijgt individuele belangen en draagt bij aan maatschappelijke ontwikkeling.
2. Stichting die lokale natuurgebieden beschermt: Behoud van natuur en milieu valt expliciet onder de categorieën van algemeen nut.
Waarom geschikt? Deze doelen hebben een breed maatschappelijk belang en dienen ook toekomstige generaties. Natuurbeheer is door de Belastingdienst erkend als ANBI-waardig.
3. Internationale hulporganisatie: Organisaties die zich bezighouden met ontwikkelingssamenwerking, noodhulp of educatie in het buitenland vallen vaak onder het algemeen nut.
Waarom geschikt? Zolang de organisatie transparant is over bestedingen en beleid, en niet in commerciële structuren vervalt, is dit een klassiek voorbeeld van een ANBI.
4. Stichting die culturele voorstellingen organiseert: Culturele instellingen – zoals toneelgezelschappen, muziekensembles of kunstinitiatieven – kunnen zowel een ANBI als zelfs een culturele ANBI zijn.
Waarom geschikt? Cultuurbehoud en -verspreiding vallen onder het algemeen nut, mits het aanbod breed toegankelijk is en niet gericht is op een select publiek.
Niet geschikte organisaties voor ANBI-status
1. Vriendenvereniging of sportclub: Bijvoorbeeld een bridgeclub, schaakvereniging of ‘Vrienden van de voetbalclub’.
Waarom niet geschikt? De activiteiten zijn gericht op ontspanning of sport binnen een besloten kring van leden, en dat is geen algemeen nut. Deze organisaties komen mogelijk wél in aanmerking als SSBI (Sociaal Belang Behartigende Instelling).
2. Organisatie die alleen ledenvoordeel biedt: Denk aan een vereniging die korting regelt voor leden op producten of diensten.
Waarom niet geschikt? De voordelen zijn gericht op individuele leden, wat juist in strijd is met het vereiste dat 90% van de activiteiten ten goede komt aan de samenleving als geheel.
3. Commerciële BV met ideële marketing: Bijvoorbeeld een onderneming die 5% van de winst doneert aan goede doelen en dit actief gebruikt in haar marketing.
Waarom niet geschikt? Een BV met winstoogmerk is op zichzelf geen ANBI, ook niet als ze een goed doel ondersteunen. De Belastingdienst vereist dat de organisatie zelf het algemeen nut dient, niet slechts een deel van de winst afstaat.
Wat is een SSBI dan?
SSBI staat voor Sociaal Belang Behartigende Instelling. Deze organisaties richten zich op het sociale belang van een specifieke groep, zoals buurtverenigingen, scoutingclubs of hobbyclubs. Zij voldoen meestal niet aan de eis van “algemeen nut”. SSBI’s genieten beperkte belastingvoordelen. Zo kunnen ze vrijgesteld zijn van vennootschapsbelasting, maar giften aan een SSBI zijn niet aftrekbaar voor donateurs.
Kort gezegd: SSBI’s zijn lokaal en verbindend, ANBI’s zijn breder en maatschappelijk gericht.
Hoe vraag je de ANBI-status aan?
Aanvragen doe je via het digitale formulier van de Belastingdienst. (Meer informatie)
Zorg dat je dit meelevert:
- Statuten (met duidelijke omschrijving van de doelstelling).
- Beleidsplan waarin je de activiteiten, bestedingen en werkwijze beschrijft.
- Financiële gegevens en begroting.
- Inschrijvingsbewijs KvK.
- Gegevens over bestuur en beloningsbeleid.
- Een (toekomstige) publicatiepagina op de eigen website.
De Belastingdienst beoordeelt de aanvraag binnen enkele weken tot maanden. Na goedkeuring verschijnt de organisatie op het openbare ANBI-register.
Slotconclusie: wel of geen ANBI-status aanvragen?
Is jouw organisatie actief ten behoeve van het algemeen nut, ben je bereid transparant te zijn en heb je donateurs of plannen voor fondsenwerving? Dan is de ANBI-status een waardevolle toevoeging. Het biedt fiscale voordelen, een betrouwbare uitstraling en toegang tot grotere geldstromen.
Maar is jouw doelgroep kleiner, lokaal, of vooral gericht op eigen leden? Dan is de SSBI-status wellicht passender – of volstaat een reguliere stichting zonder belastingvoordelen.
